Pijn aan het staartbeen

Pijn aan het staartbeen (het stuitje of os coccygis) wordt ook wel coccygodynie genoemd. De klachten kunnen plotseling ontstaan na een val (gekneusd of gebroken staartbeen) of geleidelijk zonder duidelijke aanleiding. Het is mogelijk om een gevoelig stuitje bij zitten, liggen of lopen te hebben. Omdat het dus de gehele dag pijnlijk kan zijn, is last van het staartbeen erg vervelend. Voor de oorzaken en verschillende situaties zijn verschillende behandelingen. Hieronder vindt u de meest voorkomende oorzaken en behandelingen van een pijnlijk of gevoelig stuitje.

Meest voorkomende oorzaken van stuitpijn (coccygodynie)

1. Trauma (stoot of op het staartbeen)

• Meest voorkomende oorzaak.
• Bijvoorbeeld vallen op de billen, vaak op een harde ondergrond.
• Kan leiden tot kneuzing, scheurtje of zelfs een gebroken stuitje. Bij herhaaldelijk trauma kan ook botvliesontsteking ontstaan.

2. Langdurig zitten op harde ondergrond

• Chronische druk op het stuitje irriteert het bot en omliggende weefsels. Ook hierdoor kan botvliesontsteking ontstaan.
• Vaak bij zittend werk, of bij mensen met weinig vetkussen op de billen.

3. Zwangerschap en bevalling

• Tijdens de bevalling kan het stuitje worden overrekt of geblesseerd.
• Zwangerschapshormonen maken de bekkengewrichten soepeler, wat extra druk op het stuitje kan geven.

4. Langdurige verkeerde zithouding

• Bv. onderuitgezakt of scheef zitten.
• Overbelasting van de ligamenten en spieren rond het stuitje.

5. Coccygeale instabiliteit

• Het stuitje is te beweeglijk of verschuift bij zitten/opstaan.
• Komt voor bij sommige mensen na trauma of bevalling.

6. Overgewicht of snel gewichtsverlies

• Overgewicht verhoogt de druk op het stuitje.
• Bij snel gewichtsverlies verdwijnt het vetkussen dat het stuitje normaal beschermt.

7. Infectie of ontsteking (zeldzaam)

• Bijvoorbeeld een abces in de buurt van het stuitje (sinus pilonidalis).
• Vaak met roodheid, zwelling, koorts.

8. Aangeboren afwijkingen of botspoor (scheefstand stuitje)

• Zoals een te lang of krom staartbeen.
• Soms pas op latere leeftijd klachten.

9. Doorligplekken (decubitus) op het staartbeen

• Iemand langdurig in dezelfde houding zit of ligt, met druk op het sacrum/stuitje.
• Vaak bij ouderen, mensen in een rolstoel, na operaties of bij ondervoeding.
• Begin met roodheid → later open wonden of necrose.

10. Tumor of uitzaaiingen (zeer zeldzaam)

• Kan aan gedacht worden bij onverklaarbare pijn die niet verbetert en vaak ook ’s nachts aanwezig is.

Behandeling van pijn aan het staartbeen

De behandeling van pijn aan het stuitje (coccygodynie) hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Hier is een overzicht per oorzaak, met passende tips of behandelingen:

1. Trauma (Tips bij val of stoot op het stuitje)

Behandeling van een gekneusd of gebroken stuitje:

• Rust en vermijden van zitten op harde ondergrond.
• Kussen met uitsparing (ringkussen of wigkussen met staartbeenuitsparing). Meestal wordt een zitband niet aangeraden, omdat dit alleen een uitsparing in het midden heeft. Een uitsparing aan de achterkant, dus onder het staartbotje, is meestal effectiever.
• Pijnstilling: Paracetamol of NSAID’s (ibuprofen, naproxen).
• IJs of warmte toepassen (eerste 2 dagen: ijs; daarna warmte).
• Fysiotherapie of chiropractor bij aanhoudende klachten.
• Meestal herstel binnen enkele weken tot maanden.
• Bij breuk: zelden ingreep nodig, meestal conservatief.

2. Langdurig zitten op harde ondergrond

Behandeling:

• Zitgedrag aanpassen: regelmatige pauzes, beter zitkussen gebruiken.
• Staand werken of wisselen van houding.
• Houdingsadvies via een fysiotherapeut.
• Pijnstilling of lokale ontstekingsremmer indien nodig.

3. Zwangerschap en bevalling

Behandeling:

• Oefentherapie of bekkenfysiotherapie (gericht op herstel van spieren en houding).
• Warmte en een speciaal kussen met uitsparing voor het stuitje.
• Meestal spontaan herstel binnen weken tot maanden.
• Bij aanhoudende instabiliteit kan injectie of operatie overwogen worden.

4. Verkeerde zithouding of overbelasting

Behandeling:

• Ergonomisch advies: goed ingestelde stoel, steun in onderrug.
• Houdingstherapie: Cesar- of Mensendieck-therapie of chiropractor.
• Oefeningen om buik- en rugspieren te versterken.
• Aanleren van goede zitgewoonten. Een houding correctie brace kan hierbij helpen.

5. Coccygeale instabiliteit (bewegelijk staartbeen)

Behandeling:

• Fysiotherapie of chiropractor gericht op stabilisatie.
• Injectie met corticosteroïden om pijn en ontsteking te verminderen.
• Manuele therapie via de anus (specialistische techniek) bij sommige therapeuten.
• In hardnekkige gevallen: chirurgische verwijdering van het staartbeen (coccygectomie).

6. Overgewicht / snel gewichtsverlies

Behandeling:

• Drukverlichting met zitkussen.
• Bij overgewicht: geleidelijke gewichtsreductie.
• Bij gewichtsverlies: extra kussens of vetkussenherstel (indien mogelijk).
• Vaak zelfherstellend na gewichtsaanpassing.

7. Infectie of ontsteking (zoals sinus pilonidalis)

Behandeling:

• Antibiotica bij infectie.
• Chirurgische drainage of verwijdering van cyste of abces.
• Goede hygiëne en wondzorg.
• Soms meerdere ingrepen nodig bij terugkerende klachten.

8. Aangeboren afwijking of botspoor

Behandeling:

• Afhankelijk van de ernst:
  • Fysiotherapie
  • Pijnstilling
  • Eventueel operatie als conservatieve behandeling faalt.

9. Doorligplekken (decubitus) op het staartbeen

Behandeling:

• Drukverlichting: speciale matrassen, wisselligging, kussens.
• Wondzorg: reinigen, afdekken, mogelijk wondverpleegkundige.
• Voeding verbeteren en algemene conditie ondersteunen.
• In ernstige gevallen: chirurgisch debridement of behandeling in wondcentrum.

10. Tumor of uitzaaiing (zeer zeldzaam)

Behandeling:

• Onderzoek en behandeling via specialist (oncoloog, orthopeed).
• Kan bestraling, chemotherapie of operatie vereisen.
• Vaak aanvullende beeldvorming nodig (MRI, CT).

Dit artikel is puur informatief en geen vervanging van de indicatiestelling of het bepalen van een coccygodynie behandeling door een arts. Neem bij klachten altijd contact op met uw arts, zodat specifiek voor uw situatie de indicatie en behandelplan wordt bepaald.

Heeft u vragen over hulpmiddelen bij pijn aan het staartbeen dan kunt u altijd contact opnemen met onze hulpmiddelenexperts.

Tim

Helpt mensen bij het vinden van het juiste hulpmiddel en het correct gebruik hiervan.